piątek, 26 kwietnia 2013

Depresja a choroby somatyczne


Depresja niewątpliwie jest schorzeniem, które nie tylko obejmuje psychikę chorego, ale wpływa również na jego ciało oraz procesy fizjologiczne. Pomiędzy wystąpieniem depresji oraz równolegle innych chorób istnieje szereg wzajemnych zależności.

Współwystępowanie depresji i innych chorób
Depresja może być na przykład czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób takich jak cukrzyca i choroby układu-sercowo naczyniowego. Można powiedzieć wręcz, że przyczynia się ona do powstawania tych schorzeń. Dużo częstsza jest jednak sytuacja odwrotna, kiedy to choroba somatyczna prowadzi do rozwoju zaburzeń depresyjnych. Może to niekorzystnie wpłynąć na przebieg pierwotnej choroby oraz zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. Utrzymywanie się stanu depresyjnego jest czynnikiem, który wyraźnie wpływa na tryb życia chorego i może powodować niekorzystne skutki dla jego zdrowia. Zaburzenia depresyjne mogą przyczynić się do nieprzestrzegania zaleceń lekarskich dotyczących chorobie somatycznej, w tym np. przyjmowania leków, trybu życia czy diety. Przy czym należy pamiętać, że także niektóre leki mogą mieć działanie depresjogenne. Wszystkie te zależności sprawiają, że współwystępowanie depresji i choroby somatycznej prowadzi zwykle do przedłużenia okresu choroby lub rekonwalescencji, zwiększenia ilości przyjmowanych leków, wizyt lekarskich itp.
Depresja wywołana inną chorobą, może pojawiać się w zasadzie przy schorzeniu każdej specjalności, jednak szczególnie często „towarzyszy” ona pacjentom cierpiącym na choroby:
    depresja
  • układu sercowo-naczyniowego
  • metaboliczne
  • dermatologiczne
  • gastrologiczne
  • ginekologiczne
  • zakaźne
  • reumatologiczne

Objawy depresyjne można stwierdzić u ponad 40% osób przebywających w szpitalach z przyczyn somatycznych, a ich nasilenie nie zależy ani od ciężkości podstawowego schorzenia, ani też od liczby poprzednich hospitalizacji. To współwystępowanie dotyczy również około połowy osób z chorobami onkologicznymi i większości osób z chorobami neurologicznymi. Badania Dudek i Siwiaka z Uniwersytetu Jagiellońskiego (2007) wykazały, że z tzw. dużą depresją współwystępują najczęściej:
  • choroba Parkinsona (51%)
  • zespoły bólowe (>50%)
  • nowotwory złośliwe (20-40%)
  • choroby tarczycy (20-30%)
  • cukrzyca (10-27%)
  • zawał serca (16-28%)
  • udar mózgu (23-35%)
  • choroba niedokrwienna serca (17-20%)
  • HIV/AIDS (12%)
  • choroba Alzheimera (11%)

podczas, gdy w ‘zdrowej’ populacji zachorowalność na zaburzenia depresyjne wynosi ok. 5%.

Diagnoza i leczenie
Rozpoznawanie depresji u pacjentów cierpiących na poważne schorzenia somatyczne bywa trudne ze względu na konieczność rozróżnienia objawów wynikających z np. ze stresu związanego z chorobą od rzeczywistych objawów depresji. Symptomy takie jak: zmęczenie, bezsenność, brak apetytu czy chudnięcie, mogą wynikać zarówno z choroby somatycznej, jak i zaburzeń afektywnych. Zaburzenia depresyjne powinny zostać uwzględnione podczas leczenia właściwej choroby somatycznej, gdyż mogą one utrudniać pacjentom przestrzeganie zaleceń lekarskich, powodować pesymizm i odbierać nadzieję na wyleczenie. Z tego powodu pacjenci cierpiący na współwystępującą z chorobą somatyczną depresję powinni zostać otoczeni szczególną opieką lekarską. Konieczne jest również podjęcie terapii depresji – w przypadku leczenia farmakologicznego – z uwzględnieniem ewentualnych interakcji z innymi przyjmowanymi lekami.

Więcej o leczeniu depresji przeczytasz na portalu Wemenders.

Anna Góra, Fundacja Wemenders

czwartek, 18 kwietnia 2013

Depresja seniora


Wbrew pozorom depresja jest chorobą często spotykaną u osób starszych, jednak rzadko jest właściwie diagnozowana.  Szacuje się, że aż 15% starszych osób cierpi na depresję. Osoby w podeszłym wieku zmagają się z licznymi chorobami, które często mogą być maskami depresji. Choroba ta objawia się zupełnie inaczej u osób starszych, dlatego też bywa mylona z innymi schorzeniami. Nie oznacza to jednak, że jesień życia musi koniecznie oznaczać zachorowanie na depresję. Wielu seniorów cieszy się życiem bez względu na koleje losu.

Przyczyny depresji u osób starszych
Starszy wiek łączy się z wieloma nowymi sytuacjami – zaczynają się problemy zdrowotne, wiele osób musi zmierzyć się z chorobą własną lub współmałżonka, lub też jego śmiercią. Osoby takie często pozostają bez wsparcia i trudno im poradzić sobie samym. Samotność bywa często czynnikiem wywołującym depresję, ale czasem są to po prostu zmiany zachodzące w organizmie związane z procesem starzenia oraz stres. Zwiększone ryzyko zachorowania na depresję dotyczy zaś osób, które chorowały na depresję w przeszłości lub też chorował na nią ktoś z ich rodziny. Do czynników wywołujących depresję u osób starszych można zaliczyć:
  • samotność i odizolowanie od ludzi
  • choroby osób starszych
  • przyjmowane leki
  • lęki, obawa o przyszłość
  • utrata bliskiej osoby
  • utrata sensu życia

U osób powyżej 65. roku życia rozpoznaje się najczęściej obniżenie nastroju związane ze smutkiem czy przygnębieniem. Objawy depresji są także często stwierdzane przy chorobach somatycznych typowych dla podeszłego wieku oraz w otępieniu. Rozpoznanie depresji w zaawansowanym wieku bywa więc trudne ze względu na inne zaburzenia, które mogą przypominać objawy depresyjne lub wręcz je maskować. Na rozwój depresji wpływ mają także:
    depresja seniora
  • wiek
  • współwystępowanie chorób somatycznych
  • czynniki stresowe
  • zaburzenia słuchu
  • niskie wykształcenie

Do czynników ryzyka należy więc również wiek – im człowiek starszy, tym prawdopodobieństwo wystąpienia depresji większe. Ryzyko depresji wzrasta z wiekiem, jednak nie jest z nim bezpośrednio związane. Ważniejszą rolę odgrywają tu czynniki stresowe związane np. z pogarszającym się zdrowiem. Niektóre choroby somatyczne częściej niż inne współwystępują z depresją. Są to m.in.:
  • choroba wieńcowa, problemy z sercem
  • niewydolność fizyczna
  • choroby układu krążenia
  • udary mózgu i uszkodzenia naczyń mózgowych
  • cukrzyca i inne choroby metaboliczne
  • przewlekłe choroby płuc
  • choroby tarczycy
  • choroby wątroby
  • nowotwory

Objawy depresji osób starszych
Depresja u osób starszych trwa dłużej niż u młodych. Również czas rekonwalescencji po innych schorzeniach może się wydłużać ze względu na przeżywaną depresję. Jak ją rozpoznać?
Przede wszystkim należy pamiętać, aby odróżniać żałobę i smutek po stracie bliskiej osoby od depresji. Jeśli przygnębienie nie ustępuje po dłuższym czasie i uniemożliwia odczuwanie radości, może to być wskaźnikiem zaburzeń depresyjnych. Inne objawy depresji w podeszłym wieku to:
  • zmęczenie
  • bezsenność
  • zaniedbywanie lub utrata hobby i zainteresowań
  • wycofanie z życia społecznego, niechęć do wychodzenia z domu
  • utrata apetytu i wagi
  • trudności ze snem
  • brak poczucia własnej wartości
  • zwiększenie ilości spożywanych używek, w tym alkoholu oraz leków
  • obsesyjne myślenie o śmierci, myśli i próby samobójcze

U osób po 60. roku życia w depresji mogą się zdarzać również urojenia. U seniorów często nie występują typowe objawy depresji, wielu z nich nie odczuwa smutku, ale np. spadek motywacji i dolegliwości fizyczne. Mogą pojawiać się poirytowanie lub nerwowość, osoby chore również często się zamartwiają. Niektórzy zapominają o posiłkach oraz przestają dbać o higienę, często pojawiają się także problemy z pamięcią. Objawy te często traktowane są jako przypadłości wieku starczego i nie są diagnozowane jako depresja.

Rozpoznanie depresji
U osób starszych w rozpoznaniu depresji mogą być przydatne badania hormonów, diagnoza problemów z tarczycą czy też niedoboru witaminy C, innych składników odżywczych lub odwodnienia, które mogą wyjaśniać objawy. Lekarz powinien też przeanalizować listę przyjmowanych przez pacjenta leków, pod kątem zmian nastroju itp. Również badania krwi czy tomografia pomagają wykluczyć inne przyczyny dolegliwości i wskazać na depresję. Warto pamiętać, że diagnoza depresji czy już samo skierowanie do psychiatry może być trudne, gdyż dla osób starszych problemy psychiczne były tematem tabu. Rozpoznanie depresji jest jednak bardzo ważne, ponieważ nieleczona choroba może prowadzić do śmierci. Depresja u osób starszych jest ważnym problemem i nie wolno jej lekceważyć. W jej diagnozie i leczeniu nieoceniona jest pomoc oraz wsparcie rodziny i bliskich.

Więcej artykułów dotyczących depresji znajdziecie na portalu o depresji Fundacji Wemenders.

Anna Góra, Fundacja Wemenders

czwartek, 11 kwietnia 2013

Biofeedback w leczeniu depresji


Biofeedback to nowoczesna, całkiem bezpieczna biologiczna metoda terapii, która nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Metoda ta polega na podawaniu pacjentowi sygnałów zwrotnych (dźwiękowych lub wizualnych) dotyczących zmian fizjologicznych zachodzących w jego ciele, co sprawia, że może on „zobaczyć” lub „usłyszeć” te zmiany i świadomie modyfikować funkcje takie jak np. fale mózgowe czy reakcje skórno-galwaniczne. Biofeedback jest z powodzeniem wykorzystywany m.in. w medycynie i psychologii, a także sporcie czy biznesie.

Biofeedback EEG czyli neurofeedback jest jedną z metod wspomagających leczenie depresji oraz zapobiegania jej nawrotom. Podnosi nastrój, pomaga przywrócić motywację i energię do działania oraz przywraca sprawność procesów poznawczych. Dzięki terapii neurofeedback pacjent może się nauczyć, w jaki sposób lepiej kontrolować swoje ciało i umysł oraz poprawić negatywne schematy myślenia. Znajomość własnych cielesnych reakcji na chorobę pozwoli na wcześniejsze wykrycie jej ewentualnych nawrotów i zapobieganie im.

Neurofeedback bazuje na różnorodności fal elektromagnetycznych wytwarzanych przez mózg w zależności od jego aktywności, przykładowo fale alfa wytwarzane są w stanie odprężenia, środkowe pasmo fal beta - w stanie wytężonego wysiłku umysłowego, fale delta w stanie głębokiego snu. Przy niektórych zaburzeniach występuje niedobór lub nadmiar fal o pewnych częstotliwościach, co uniemożliwia pacjentowi normalne funkcjonowanie lub wykonywanie pewnych czynności. Informacje o aktywności mózgowej zbierane są przez elektrody podłączane na skórze czaszki pacjenta, a komputer zamienia te dane w zrozumiały dla pacjenta obraz na ekranie. Neurofeedback pomaga wzmacniać lub wygaszać fale mózgowe powodujące różne zaburzenia poprzez sterowanie przez pacjenta tymi prostymi wizualizacjami np. sterowanie samochodem na ekranie.

Badania EEG dowiodły, iż u osób chorujących na depresję istnieją wyraźne różnice pomiędzy poziomem aktywacji prawej i lewej kory przedczołowej. Lewa przednia okolica kory mózgowej odpowiedzialna jest za odczuwanie pozytywnych emocji i pamięć, podczas gdy półkula prawa jest zaangażowana w przeżywanie negatywnych odczuć. W przypadku uwarunkowań genetycznych do depresji (predyspozycje biologiczne) również większą aktywację wykazuje prawy płat czołowy odpowiedzialny za wycofane zachowanie, w przeciwieństwie do lewego – odpowiedzialnego za motywacyjne nastawienie. U osób cierpiących na depresję negatywne nastawienie do podejmowania działań oraz skłonności do przeżywanie negatywnych emocji mają więc podłoże neurobiologiczne. Metoda neurofeedback, oparta na tłumieniu niepożądanych oraz wzmacnianiu prawidłowych fal mózgowych niezbędnych do właściwego funkcjonowania, jest efektywna w leczeniu tego typu zaburzeń. Badania potwierdzają skuteczność tej terapii. Liczba sesji, które przyniosą poprawę, jest kwestią indywidualną, jednak zwykle jest to proces długotrwały, który wymaga wsparcia i motywacji terapeuty.

Należy jednak pamiętać, że ewentualne podjęcie terapii biofeedback powinno zostać skonsultowane z prowadzącym lekarzem psychiatrą. 
Więcej o leczeniu depresji znajdziesz na portalu Fundacji Wemenders.

Anna Góra, Fundacja Wemenders

czwartek, 4 kwietnia 2013

Nawracająca depresja


Depresja ma wiele twarzy. W klasyfikacji zaburzeń psychicznych istnieją osobne jednostki chorobowe określające pojedynczy epizod depresji oraz nawracające zaburzenia depresyjne.  Szacuje się, że nawrotowość dotyczy ponad połowy osób ze zdiagnozowaną depresją, a każdy kolejny epizod depresyjny zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia następnego. Niestety ryzyka nawrotów nie da się zupełnie wyeliminować, ale można spróbować je zmniejszyć.
Kiedy depresja pojawia się po raz pierwszy, nie można stwierdzić, czy będzie to pojedynczy epizod choroby czy też depresja z tendencją do nawracania. Depresja może ustąpić samoistnie po kilku miesiącach, jednak niepodjęcie leczenia prawdopodobnie będzie skutkować powrotem zaburzenia oraz pogłębieniem się objawów. Podłożem depresji są zmiany w biochemii mózgu, które skutkują także zaburzeniami myślenia, negatywnym nastawieniem i obrazem siebie. Brak odpowiedniej opieki medycznej i terapeutycznej może utrwalać te umysłowe schematy i w przyszłości skutkować powtórzeniem się objawów depresji.

Sygnały alarmowe
depresjaZwykle pierwszy epizod depresji jest najtrudniejszy do rozpoznania, często objawy nie są kojarzone z tym zaburzeniem. Przy każdym kolejnym rzucie już wiadomo, czego się spodziewać. Ważne jest, aby poznać i zapamiętać te objawy-sygnały alarmowe. Mogą to być objawy takie jak:
  • niepokój
  • problemy ze snem
  • poczucie braku siły
  • apatia
  • poczucie bezsensu
  • izolacja
  • problemy z pamięcią
  • objawy somatyczne np. bóle głowy

W rozpoznaniu pierwszych zwiastunów nawrotu depresji pomocne mogą być obserwacje najbliższych. Zmiany w zachowaniu i funkcjonowaniu są często lepiej zauważalne przez osoby w naszym otoczeniu.  
Co robić, jeśli zauważysz objawy ostrzegawcze nawrotu depresji? Przede wszystkim nie zwlekaj i zgłoś się do psychiatry. Dobrze byłoby, aby był to ten sam specjalista, co wcześniej, który zna historię choroby. Szybka interwencja lekarska może uchronić przed kolejnym rzutem choroby.
Opieka psychiatry to jednak nie wszystko. Przy każdym epizodzie depresji warto również skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Psychoterapia pomaga chorym przepracować problemy psychologiczne, uczy rozpoznawania swoich przeżyć i emocji oraz utrwalać pozytywne schematy myślenia. Połączenie dwóch metod daje zwykle najlepsze efekty leczenia. Jest to szczególnie ważne przy nawracających zaburzeniach depresyjnych, bo pomaga je szybciej rozpoznawać w przyszłości.

Leczenie profilaktyczne
Przy zapobieganiu nawrotom niezmiernie ważne jest także profilaktyczne leczenie farmakologiczne. Leki przeciwdepresyjne wpływają na biochemię mózgu, ich pełne działanie rozwija się dopiero po pewnym czasie  zażywania i ustępuje również jakiś czas po odstawieniu. Mimo tego przyjmowanie leków powinno być kontynuowane także już po pełnym ustąpieniu objawów. Po pierwszym epizodzie antydepresanty powinny być przyjmowane jeszcze przez kilka miesięcy, po kolejnym – nawet rok. Prawdopodobnie 85% nawrotów depresji spowodowanych jest wczesnym odstawieniem leków. Wokół leków przeciwdepresyjnych narosło dużo mitów - wiele osób obawia się długiego przyjmowania leków, sądząc, że może to doprowadzić do uzależnienia lub zmienić ich osobowość. Nie jest to prawda. To właśnie działanie antydepresantów w większości przypadków leczy objawy depresji oraz zapobiega ich ponownemu wystąpieniu.

Wsparcie
Do wystąpienia depresji często przyczyniają się również czynniki psychologiczne. Dlatego tak ważna przy leczeniu tej choroby jest także psychoterapia, która pozwala rozpoznać psychologiczne mechanizmy sprzyjające depresji i unikać ich w przyszłości. Często duży wpływ na obniżenie nastroju mają trudności w relacjach, negatywna samoocena czy zbyt wysokie wymagania względem własnej osoby. W takich sytuacjach psychoterapia może przemodelować schematy myślenia, które w konsekwencji pomogły wyzwolić zaburzenia depresyjne. Przy nawracających depresjach ważnym uzupełnieniem terapii mogą być także różnego rodzaju grupy wsparcia, również w postaci forów czy grup internetowych oraz korzystanie z telefonów zaufania itp. Forum dla osób cierpiących na depresję oraz ich bliskich znajdziesz na portalu Fundacji Wemenders.

Anna Góra, Fundacja Wemenders