Depresja a zmiany w mózgu

Niewątpliwie istnieje związek między depresją, a zmianami, jakie zachodzą w mózgach chorych. Trudno jednak ustalić, co jest przyczyną, a co skutkiem. Najwięcej badań w tym zakresie prowadzone jest na osobach starszych, tak aby móc porównać, czy zmiany w ich mózgach nie są związane jedynie z ich wiekiem, ale także z depresją.

Badania naukowe wykazały, że depresja u osób starszych związana jest ze zmianami strukturalnymi, w tym powiększeniem komór mózgu widocznym w tomografii komputerowej. Wyniki te zostały potwierdzone w wielu badaniach, a podobnego rodzaju zmiany znane są również z występowania u młodszych pacjentów z chorobą afektywną jednobiegunową i dwubiegunową. Nieprawidłowości te są jednak niespecyficzne i ostatnio zainteresowanie skupia się na innych zmianach, które są bardziej powszechne -  zmniejszenie objętości jądra ogoniastego i płatów czołowych. Jednakże, najczęściej powtarzające się zaburzenia struktur mózgu opisane w depresji, zwłaszcza depresji w późnym wieku, to wzrost liczby i / lub nasilenia hyperintensywności sygnału w istocie białej w chorobie zarówno jednobiegunowej, jak i dwubiegunowej. Uszkodzenia istoty białej są zwykle rozrzucone: w głębokiej istocie białej, w istocie białej położonej okołokomorowo, w zwojach podstawy oraz w moście (część pnia mózgu). Zmiany można podzielić na podstawie wyglądu i podłoża neuropatologicznego na te przylegające do układu komorowego i te, odrębne od komór i znajdujące się w głębokiej istoty białej. Badacze wykazali szczególny wzrost zmian w głębokiej istocie białej u osób w podeszłym wieku z zaburzeniami afektywnymi jednobiegunowymi, z przewagą uszkodzeń w płatach czołowych i zwojach podstawy. Lokalizacja tych zmian wpisuje się w zmiany funkcjonalne sugerujące nieprawidłowości  płatów czołowych i  jądra ogoniastego występujące w depresji. Wzrost uszkodzeń w istocie białej u osób z depresją może być najbardziej widoczny u osób starszych. U osób chorujących na depresję można także zauważyć zmiany w ukrwieniu mózgu, tj. zmniejszenie przepływu krwi w wielu częściach mózgu (w dolnej czołowej, grzbietowo-bocznej, przedczołowej i przedniej okolicy obręczy mózgu).

Wyniki innych badań sugerują z kolei, że to wcześniejsze zmiany, w tym wypadku związane z wiekiem, mogą wywołać późną depresję. Naczyniowa teoria depresji mówi o tym, że choroba ta pojawiająca się po raz pierwszy w zaawansowanym wieku związana jest prawdopodobnie z chorobą naczyniową mającą wpływ na przednie podkorowe układy naczyniowe. Także badania rezonansem magnetycznym osób w depresji wykazały wzrost zmian w istocie białej, które również mogą mieć pochodzenie naczyniowe.

Jednakże z drugiej strony postępująca depresja również prowadzi do innych zmian. Obrazują to badania Rabins, Pearlson, Aylward i współ. z 1991 roku. Celem ich badania było ustalenie, czy obraz skanowania mózgu za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) u starszych pacjentów z depresją różni się od obrazu MRI dopasowanych wiekiem osób z grupy kontrolnej. Autorzy eksperymentu poddali badaniu 21 pacjentów w wieku 60 lat lub starszych chorujących na depresję oraz 14 dopasowanych do wieku osób zdrowych - jako grupę kontrolną. Wyniki były następujące: w porównaniu z grupą kontrolną, u chorych na depresję:

• widocznie były zwiększone poszczególne bruzdy (wgłębienia) mózgu,
• zaniki bruzd w płacie skroniowym ,
• powiększone szczeliny Sylwiusza (bruzdy boczne)
• powiększone komory boczne i komory trzecie (elementy systemu wodociągu mózgu),
• większe nasilenie zmian podkorowych w istocie białej.

Pacjenci z depresją mieli także więcej uszkodzeń w zwojach podstawnych, ale podobny poziom okołokomorowej hiperintensywności. Pacjenci z depresją, którzy otrzymali elektrowstrząsy, mieli większe zaniki rogów skroniowych i więcej podkorowych nieprawidłowości niż zaobserwowano to u osób zdrowych. Zaniki bruzd korowych skorelowano z wiekiem w chwili wystąpienia depresji. Wyniki sugerują, że osoby starsze hospitalizowane z powodu depresji mają większe zaniki korowe, jak i podkorowe, oraz więcej patologicznych zmian w zwojach podstawnych niż dopasowani wiekiem zdrowi pacjenci.

Przytoczone badania sugerują, że już niewielkie zmiany organiczne mogą być jednym z ważnych powodów, dlaczego starsi pacjenci rozwijają swój pierwszy w historii epizod depresji pod koniec życia. Jednakże kliniczne znaczenie takich głębokich zmian w istocie białej zostało w pełni określone. Mogą one być związane ze słabą początkową odpowiedzią na leczenie oraz, w efekcie - słabym wynikiem długoterminowego leczenia. W badaniu trzyletnim naukowcy stwierdzili, że każdy ze starszych pacjentów z depresją, którzy mieli poważne uszkodzenia istoty białej, zmagał się z nawrotem choroby. Podobne wyniki w odniesieniu do związku między zmianami istoty białej i złymi wynikami leczenia odnotowano u młodszych pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową. To podkreśla potrzebę dokładnej oceny klinicznej i kontynuacji leczenia pacjentów z uszkodzeniami oraz wskazuje, że obecność zmian chorobowych może być jednym z czynników przy podejmowaniu decyzji o długoterminowym leczeniu profilaktycznym.

Więcej o leczeniu depresji przeczytasz na portalu Wemenders.com.

Anna Góra, Fundacja Wemenders

Artykuł na podstawie:
1. O'Brien, J., Barber, B., (2000) Neuroimaging in dementia and depression, Advances in Psychiatric Treatment, 6: 109-119
2. Rabins, P. V., Pearlson, G. D., Aylward, E., et al (1991) Cortical magnetic resonance imaging changes in elderly patients with major depression .American Journal of Psychiatry, 148, 617–620.